μάταιος

-η -ο, θηλ. και -α, (ΑM μάταιος, -ον, θηλ. και -αία)

(για λόγια ή πράξεις) άσκοπος, ανώφελος, άχρηστος, αυτός που δεν φέρνει αποτέλεσμα, ατελεσφόρητος (α. «παῡσαι λέγων λόγους ματαίους», Η ρόδ.

β. «ἄνθρωποι δὲ μάταια νομίζομεν», Θέογν.)

νεοελλ.

1. (για πρόσωπα) ματαιόδοξος

2. (για λόγια ή πράγματα) χωρίς νόημα, χωρίς περιεχόμενο

3. φρ. α) «μάταιος κόσμος» — ψεύτικος κόσμος, πρόσκαιρος κόσμος

β) «επί ματαίω» — μάταια, τού κάκου

μσν.-αρχ.

(για πρόσωπα) ανόητος, άφρων, μωρός («ἔστι δὲ φῡλον ἐν ἀνθρώποισι ματαιότατον», Πίνδ.)

αρχ.

1. (για πρόσ.) ανάξιος, μηδαμινός, ασήμαντος («ἄγοιτ' ἂν μάταιον ἄνδρ' ἐκποδών», Σοφ.)

2. ασεβής, βέβηλος, ανίερος, ανόσιος

3. απερίσκεπτος («ὅτι γλώσσῃ ματαία ζημία προστρίβεται», Αισχύλ.)

3. φρ. α) «χαρᾷ ματαίᾳ» — τρελή χαρά, ευθυμία, κέφι, τέρψη, φαιδρότητα, διασκέδαση

β) «τὸ μὴ μάταιον» — η σοβαρότητα, η βαρύτητα, η σπουδαιότητα.

επίρρ...

ματαίως και μάταια (ΑM ματαίως)

χωρίς λόγο, άσκοπα, χωρίς αποτέλεσμα, ανώφελα, ατελεσφόρητα

αρχ.

επιπόλαια, χωρίς βαρύτητα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < θ. ματα- (πρβλ. ματά-ζω) τού μάτη «μάταιος κόπος» + κατάλ. -ιος.

ΠΑΡ. ματαιότητα

αρχ.

ματαιοσύνη.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) ματαιοπονώ, ματαιοσπουδώ, ματαιόφρων αρχ. ματαιοβαστάκτης, ματαιόβουλος, ματαιογέρων, μεταιοεργία, ματαιοκόπος, ματαιολόγος, ματαιομοχθώ, ματαιοποιός, ματαιοπόνος, ματαιοπώγων, μεταιοσυκοφαντία, ματαιότεκνος, ματαιότεχνος, ματαιουργός, ματαιόφημος, ματαιοφιλοτιμούμαι, ματαιόφωνος

μσν.

ματαιοκηρυξία, ματαιοκοσμία, ματαιοπραγώ

μσν.- νεοελλ.

ματαιόσχολος

νεοελλ.

ματαιόδοξος, ματαιόσπουδος].